Een wel geleegen BUYTENPLAATSJE, genaamd ITTERVEGT, leggende in de Schout-Ampte van Ysselmuiden, een quartier Uurs van de stad Campen, zynde voorzien van een zeer logeable Heeren-Huizinge, met zes beneden en vier boven Kamers, Keukens, Kelders, Koets Huys en Stal voor 4 Paarden en verdere Commoditeiten, de Tuyn beplant met exquise Vrugtboomen, te zamen groot ongeveer één Morgen, en aangenaam gesitueerd by en in de publieke Stads Wandelingen, aan de Zandberg, gelyk mede zeer digt by de Vaart naar Zwol, alles wel ingerigt voor Lieden die voor weinig Kosten een stil Buyten-Verblyf zouden willen verkiezen.

We kijken naar Ittervecht als door geribbeld glas.

Ie zien van alles, maar eigenlijk ok weer net niks … …

Maar wát ik zie wil ik jullie vertellen !

Inleiding

In 2003 heb ik een familiealbum gemaakt over de familie Brink (Mien lieve tied – wetenswaardigheden en andere aardigheden over onze familie Brink; Bertil Brink 2003). Tijdens het onderzoek naar de woonadressen van onze voorouders ontdekte ik, dat ons ouderlijk huis staat op het voormalige goed Ittervecht. De kinderen van mijn zus Joke en neef Martin zijn (tenminste) de achtste generatie van onze familie die nu ‘op Ittervecht’ wonen! Vanaf het moment van deze ontdekking ben ik vaak bezig geweest zoveel mogelijk gegevens van Ittervecht en haar bewoners boven water te krijgen. Dit heeft geresulteerd in honderden pagina’s tekst én een vervelend gevoel van ‘door de bomen het bos niet meer zien’. Daarom leek me het schrijven van een kort en bondig verhaal over Ittervecht de beste oplossing om het onderzoek enigszins af te ronden en samen te vatten. Kort – dat is me uiteindelijk toch niet gelukt. Bij nader inzien is gekozen voor publicatie op mijn eigen website. Zo blijven de onkosten beperkt, want de opbrengsten zullen ook niet vele zijn…

Eind 1804 is het huis Ittervecht voor afbraak verkocht. Het goed zelf, met zijn twee boerenwoningen, blijft en wordt meer dan een eeuw later nog aangeduid als ‘Het goed Ittervecht’. In veel verschillende archieven is Ittervecht springlevend, maar in de herinneringen van de inwoners van IJsselmuiden wordt het nagenoeg niet meer gevonden. Waar de Ittervegtlaan haar naam aan te danken heeft, zal maar weinig mensen bekend zijn. Het is mij een genoegen u daar iets over te vertellen!

Ittervecht is een zogenaamde buitenplaats geweest. Veel buitenplaatsen ontstaan in de loop van de zeventiende eeuw. De betrekkelijke politieke rust die na de vrijheidsstrijd tegen Spanje intreedt, maakt het leven op het platteland leefbaarder dan ooit tevoren.

Landbezit wordt een van de veiligste vormen van kapitaalbelegging. Welgestelde burgers kopen een boerderij of een hofstede met bijbehorende landerijen. Op het terrein wordt een groot huis gebouwd óf een bestaande boerderij of spiker (graanopslagplaats) ontwikkelt zich naar een gebouw met representatieve woonfunctie. Pachters, vaak woonachtig in boerderijtjes op het goed, zorgen voor de bedrijfsvoering.

In zijn soort is Ittervecht slechts een kleine buitenplaats geweest, met maar weinig bijbehorend grondbezit.

Er is een wezenlijk verschil tussen deze buitenplaatsen en de vanouds met heerlijke rechten begiftigde huizen die men in Overijssel havezaten noemt. In IJsselmuiden heeft alleen ‘het Hooghe Huijs’ de status van havezate gehad.

De eerste eigenaren die Ittervecht deze naam hebben gegeven zijn het echtpaar Herman van Ittersum (±1592 – 1652/1653) en Helena van der Vecht (±1592 – 1661). De naam is een product van het laten samensmelten van de achternamen Van Ittersum en Van der Vecht. Hoewel Ittervecht dikwijls met een g wordt geschreven in plaats van met ch, kies ik duidelijk voor de ch-variant.

Er is geen enkele aanwijzing gevonden dat het huis en goed al in de gedaante van een buitenplaats heeft bestaan en wellicht heeft dit echtpaar het huis nieuw laten bouwen. Over de bouw en/of de naamgeving van Ittervecht is helaas niets te vinden. De náám Ittervecht duikt eigenlijk pas in 1652 op en dat is zo ongeveer in het laatste levensjaar van Herman. Maar ook dat zegt weer niet alles…

In een akte van 8 mei 1652 betreffende het verpachten van Tienden komen we de naam Herman van Ittersum tot Swarvelt en Ittervecht tegen. Hij volgt Jacob Juncker op als ‘pachter van den graven thynden tot IJselmuiden’. Voor het gericht van het Schoutambt van IJsselmuiden speelt op 9 maart 1652 ‘De zaak van jonker Hermen van Ittersum tot Swarvelt en Ittervecht contra Goossen Hendricksen aan ’t Hecke’. Herman is bezitter van (tenminste) twee goederen, Swarvelt en Ittervecht, en om zijn ‘gegoedheid’ ten toon te spreiden laat hij zich hier (voor het eerst!) naar deze twee bezittingen noemen.

(HCO toegang 0700 Stadsbestuur Zwolle inv.nr. 1186 (Stukken betreffende het geschil tussen de stad Zwolle en Jacob Fox over de Proosdij tienden in het schoutambt IJsselmuiden, 1797. Met een retroactum, 1652) los stuk.)

Ittervecht is gebouwd op een forse uitstulping van het rivierduinen complex dat is gelegen langs de rivierloop van de Oer-IJssel vanaf Wilsum tot aan de zeven heuvels bij Grafhorst. De rivierduin loopt door tot daar waar het einde van de Dorpsweg de dijk nadert. De rest van het oude dorp is gebouwd op de Zandberg wat een rivierduinflank is. Het Bos en de Plas zijn weer volgende rivierduinen.

Detail bodemkaart IJsselmuiden. Oranje is de rivierduin, lichtgeel zijn de flanken. Blauw is de loop van de Oer-IJssel. Het sterretje markeert Ittervecht. Bron: stadsarcheoloog Alexander Jager.

Ik wil de geschiedenis van het huis en goed Ittervecht beschrijven in chronologische volgorde en vooral aan de hand van haar opeenvolgende eigenaren. Voornamelijk de verkoopadvertenties en de verkoopakten geven een beeld van hoe Ittervecht er ongeveer uit heeft gezien en op welk moment en op welke manier het goed steeds van eigenaar verwisseld. In combinatie met gevonden informatie over de verschillende bewoners vormt zich het verhaal. Een schets, plattegrond, schilderij of foto van het huis en goed is ons helaas niet overgeleverd.                          We kijken naar Ittervecht als door geribbeld glas…

O dierbaar plekje grond
waar eens mijn wieg op stond
mijn vaderland.
U die mij woning bood
en koesterd’ in uw schoot
zij ook in nood en dood
mijn trouw ten pand.


In uw historieblaân
lees ik de grote daân
van ’t voorgeslacht.
Zo daal Uw zegen neêr
en dat wij allen, Heer
steeds leven U ter eer
is onze beê.

Johannes Brink (* Ittervecht, 20 februari 1870  † Ittervecht, 17 maart 1949) en zijn vrouw Remmeltje Brink – Brouwer

Inhoudsopgave

Anno Domini 1623

Herman van Ittersum en Helena van der Vecht (1625-1661)

Familie van Santen (1662-1687)

Robert van der Merwede (1687-1706)

Belendende percelen

Henrick Collart van Lynden en Magdelena de Vigny (1706-1708)

Hermannus Loeffsen en Sara Faes (1708-1714)

Moyze Galvaing en Marguerite Rambonnet (1714-1736)

Scipio Dominicus van Loo en Johanna Catharina Wessels (1736-1777)

Lucas Bols  (1777-1781)

Familie Bondam (1781-1828)

Het goed Ittervecht in de verkoop (1828)

Twee woningen op Ittervecht, de bouwmanswoning en de boerenwoning

De bouwmanswoning en haar bewoners

De boerenwoning en haar bewoners

Kerkepad 2 en 2a (vanaf 1913)

Kerkepad 4, 6 en 8 (vanaf 1900)

De geschiedenis van het Kerkepad in vogelvlucht

Archeologie op het goed Ittervecht (2022)

Bijlagen: